NEXHMIJE PAGARUSHA

     B    I 

   L    B    I     L      I

I      K   O   S       V

 Ė    S   


PORTRETI


Lindi mė 7 maj 1933 nė fshatin Pagarushė tė Malishevės/Kosovė dhe nė njė moshė mjaft tė njomė(4 vjeēare) mbetet jetime pa nėnė. Sigurisht qė ėshtė kjo njė moshė mjaft e ndijeshme, ndaj njė humbjeje aq tė madhe siē ėshtė mungesa e gjėsė mė tė shtrenjtė, nėnės, por, siē do tė shprehet mė vonė vetė e madhja Nexhmie, kėtė humbje, nė masė shumė tė madhe do ta zbusė mjerka e saj. Nė moshėn e sajė 6. vjeēare, babai i sajė, Vesel Pagarusha i cili ka punuar si mėsues deri nė pension, martohet pė sėdyti herė. Prej kėsaj martese, lindin edhe katėr vėllezėrit e Nexhmijes, me tė cilėt ajo do tė mbetet pėrgjithnjė mjaftė e lidhur emocionalisht. Nė vitin 1960, pra kur Nexhmija ishte 28 vjeēare, i vdes dhe babai. Nė kėtė kohė vėllau i saj mė i madh ishte vetėm 14 vjeēar, kėshtu qė asaj i bie edhe njė barrė mė tepėr. Megjithatė, ajo asnjėherė nuk do tė harrojė ndihmesėn e madhe qė gjithmonė i jipte mjerka e saj, tė cilėn nė njė emision nė RTV21, do ta cilėsojė si njė mjerkė tė shkėlqyeshme dhe shok tė jetės. Vdekja e saj do ta rėndojė shumė dhe do tė shkaktojė njė zbrazėtirė tė madhe nė jetėn e saj, zbrazėtirė kjo e cila asnjėherė nuk do tė arrijė tė zėvendėsohet. Shkollėn fillore e mbaron nė qytetin e Prizrenit, ku shpėrngulen sė bashku me familjen nė vitin 1940. Mė vitin 1947 largohen nga Prizreni nė Prishtinė, ku vijon edhe mėsimet nė shkollėn e mesme, Gjimnazin e Prishtinės.Nė kėtė kohė hapet Teatri Krahinor nė Prishtinė, ku Nexhmije sė bashku me Katarina Josipin dhe Meribane Shalėn, do tė jenė vajzat e para tė pranuara nė kėtė teatėr. Fillon tė kėndojė nė Radio Prishtinė, sė bashku me Melihate Asanin dhe Mizerete Ēavollin. Me iniciativė tė dashamirėsve tė saj, regjistrohet nė shkollėn e mesme tė muzikės nė Beograd, ku i vazhdon mėsimet deri nė vitin e tretė. Asnjėherė nuk i pėrfundon mėsimet nė shkollėn e mesme tė muzikės nė Beograd, pasi qė nė kėtė qytet ajo do ta gjej veten tė humbur. Pėr kėtė ajo do tė shkruajė:” kėtė qė ma fali zoti, nuk ma krijoi shkolla”. Kthehet nė Prishtinė ku do tė fillojė tė kėndojė nė impostimin natyral. Gjatė punės nė Radio Prishtinė, Nexhmija takon edhe njeriun, i cili mė vonė do tė bėhet edhe bashkėshorti i saj. Ėshtė ky kompozitori i mirėnjohur Rexho Mulliqi, ai i cili do tė arijė tė marrė zemrėn e kėngėtares sė famshme. Siē do tė thotė vetė kėngėtarja, nė punė lindi dhe dashuria, e kjo dashuri mė vonė u kurorėzua me martesė. Nga kjo martesė do tė lindė njė djalė, Leonardin, i cili sot ėshtė i martuar dhe ka katėr fėmijė. Do tė jetė pikėrisht bashkėshorti i saj, Rexho Mulliqi, ai i cili do tė afirmojė, jo vetėm vlerat e larta artistike dhe shpirtėrore tė bashkėshortes sė tij, por edhe vetė kėngėn origjinale, burimore shqipe. Nexhmija sot jeton vetė nė banesėn e saj nė Prishtinė, ndėrsa djali i saj Leonardi sė bashku me fėmijėt e tij: Mirjetėn, Fletėn, Bletėn dhe Sardianin jetojnė nė Zvicėr. Ėshtė person qė zgjohet herėt, viziton shpesh vėllezėrit dhe gjithmonė rri me shoqėri. Pasi qė kėndimin pėr popullin asnjėherė nuk e ka bėrė pėr para, ajo edhe sot e kėsaj dite nuk ka tė realizuar njė album tė veēantė ku do tė ishin pėrmbledhur tė gjitha kėngėt e saj. Te ajo ekziston qė moti ideja pėr realizimin e njė CD-je, por pėr kėtė do tė duhej njė punė e madhe dhe ndihmė nga tė tjerėt nė mbledhjen dhe grumbullimin e kėngėve. Nexhmije Pagarusha sot ėshtė aktive nė njė lėmi tjetėr. Ajo ėshtė anėtare e Bordit tė Shoqatės sė tė Hendikepuarve nė Kosovė dhe gjithnjė mundohet tė japė maksimumin e saj nė kėtė drejtim. Ėshtė kjo dėshira e saj pėr tė ndihmuar tė hendikepuarit dhe njėkohėsisht obligim qė e bėn me ndėrgjegje tė pastėr. Fakti qė mbesa e saj Fleta e ka humbur tė pamurit, ėshtė njė shkas mė shumė qė ndihmesa e saj nė kėtė drejtim tė jetė edhe mė e madhe. Legjendėn 72 vjeēare, sot e shohim nė manifestime tė ndryshme kulturore, ku ajo ēdo herė ka vendin e nderit dhe ku i ndahen mirėnjohje pėr veprėn e saj jetėsore.

 
FUND    

 Lart Posht
       Lart           Posht       




ALBUMI MUZIKOR



Morra testin ........ .
Baresha ............... . 
Kur mė del n'derė...
Ani mori nuse....... 
Njė mend qenke
   sikur mė thanė ...
. .
Kur m'shkon si zog
  .
n'hava ................. ..
Njė lule .............. ..
Ēil'njat zemėr plotė
   
kujtime ............. ...
Ke selvitė..........  ...
U ngrit lulja nė
  
mėngjes.............. ...




   Shtėpia botuese "TOENA" nga Tirana
ka publikuar njė libėr
pėr  jetėn e veprėn e Nexhmije Pagarushes
titulluar:
"BILBILI I KOSOVES"
 
autor, Shaqir Foniqi.

KONCERTI I PARĖ NĖ
         SHQIPĖRI

  E para artiste Kosovare
e cila erdhi pėr vizitė nė
Tiranė,ka qenė kėngėta -
rja e famshme Kosovare

Nexhmije
Pagarusha,
vitin 1971. Megjithėse
ndodhej pėr vizitė private
ajo pranoi kėrkesėn pėr tė
dhėnė koncert dhe pas tre
ditė prova me Ansamblin Shtetėror tė Kėngėve dhe Valleve Popullore, mė 20 prill 1971 ajo kėndoi nė sallėn e Teatrit tė Operas
dhe Baletit duke mrekullu
ar qindra spektatorė sido-
mos me kėngėt
"Baresha"
dhe
“O moj bukuroshe…”.


Kėshtu ky koncert siguroi
ftesat per grupe tė shum-
ta artistike nga Kosova
dhe anasjelltas nė kuadėr
tė liberalizimit tė mardhė
nieve dy palėshe nė fush
at e artit,

             ☼              

Kur e pyetėn zonjėn Nexhmije se ē'ėshtė gjithė ky ngurim pėr t'u larguar nga njerėzit dhe pėr tė jetuar vetėm, ajo na pėrgjigjet:

"Sepse kam vite qė kam hequr dorė nga jeta artistike. Sepse gjithmonė kam patur emocione tė shumta. Mendoni, vite tė tėra nuk kam kėnduar, vite tė tėra nuk kam lėvizur nga shtėpia ime nė Prishtinė. Kam dash me lėvizė, kam dash me ardhė nė Shqipėri, kam dash me fluturu njė orė e mė parė, mirėpo, nuk e kam veten nė dorė. Arditi e bėri kėtė. Ai mė dha forcėn, besimin dhe fuqinė pėr ta bėrė njė gjė tė tillė. Ai ėshtė magjik si kėnga e tij. Kur mė tha pėr herė tė parė, 4 ditė rresht kam qenė me emocione tė forta, pushova njė ditė, pastaj pėrsėri emocion. Ju e patė, natėn e parė tė festivalit kur mė paraqiti pėrpara publikut. Nuk kam dėgjuar dhe nuk kam parė asgjė. Nuk e di si kam shkuar pėrsėri nė vend. Nė ēantė kėrkoja ilaēet kundėr ankthit dhe nuk i gjeja dot. Zemra mė hidhej si zog"

Ju vetė kujt ia dedikoni suksesin qė keni arritur?

   -  Zėrit tim karakteristik dhe bashkėshortit qė s'jeton mė, kompozitorit Rexhep Mulliqi. Asnjėherė s'kam qenė e vetėdijshme pėr dhuntinė qė mė ka dhėnė natyra, zėrin e impostuar, qė tė tjerėt e arrijnė pasi pėrfundojnė akademinė e arteve. Im shoq, gjithmonė mė thoshte: "Nexhi, provoje kėtė"! Shpesh herė unė i thosha: "S'mundem! Nuk e bėj dot, mos mė torturo". Mirėpo ai mė thoshte: "Ti mundesh! Jam i sigurt qė mundesh"… dhe unė vėrtet e bėja atė qė ai kėrkonte. Kujtoj kėtu kėngėn Baresha, tė cilėn njerėzit fillimisht nuk e pėlqyen. Mirėpo, mė vonė, kjo kėngė gati u kthye nė himn…


Nexhmije Pagarusha, me zėrin e sajė e vulosi shekullin e njėzetė!

     ♫                  ♪       ♪   
 


 Ne vitin 1948 eshte pranuar si kėngėtare.

“Radioja aso kohe ka pasur vetėm njė  zyrė dhe njė studio tė vogėl prej sė cilės programi pėrcillej drejtėpėrdrejtė. Duhej tė zgjoheshim nė orėn pesė tė mėngjesit e tė shkonim e tė kėndonim drejtėpėrsėdrejti...Koncertet kanė ardhur mė vonė , shumė mė vonė, nė kohen kur shkova nė shkollen e muzikės nė Beograd, pasi ketu nuk kishte. Atje kam pasur edhe paraqitjen e parė para publikut. Mirėpo e ndėrpreva shkollėn e muzikės ne vitin e tretė. Nuk mundesha u humba. mėnyra e punės pėr kanto mua nuk mė pelqente, mė pengonte. Nuk di pse por unė fillova ta humb zėrin. Thjeshte nuk dija tė kendoja”,




Lidhur me koncertin madhėshtorė tė muzikės klasike ku nterpretoi veprat e njohura  tė Bethovenit, Puēinit, Verdit...tė pėrkthyera nė shqip ajo thotė:

“Mė vjen keq qė nuk ėshtė kujtuar askush ta regjistrojė ate koncert.Do tė mė pėlqente qė sot ta dėgjoja veten, duke interpretuar kėta klasikė. Ka pasur njė mos'kujdesė, ndoshta me qėllim, ose mbase kanė menduar se nuk do tė largohen kurrė nga skena”.

 *  PAS 16 VJETESH PERSERI NE SKENE  *

   Rikthimi i kėngėtares sė madhe, e dikursh
mja e
Nexhmije Pagarushės, braktisja e skenės nė mbrėmjen pa drita tė koncertit tė Sarajevės, dhimbjet dhe emocionet e artistes pėrballė optimizmit tė gruas qė nuk tutet nga vdekja. Tė dashurit e saj, njerėzit qė i falėn ngjyrat e jetės… ishin kėto ankthet e sajė.
    Dy orė nė Tiranė me kėngėtaren mė tė madhe kosovare Gruaja qė mezi ka ngjitur 4 shkallėt e skenės dhe qė ėshtė pėrhumbur nė kolltukun e rėndė, nėn dritat e prozhektorėve tė shumtė, ėshtė ngritur nė kėmbė, ka marrė mikrofonin dhe ka kėnduar "Pėr ty"….pėr ne tė gjithė.
   Nexhmije Pagarusha, ka ngurruar e ka ngurruar dhe mė nė fund ka vendosur: “Po”. Pėrgjigja qė mė nė fund i ka dhėnė Ardit Gjebresė pėr t'u ringjitur nė skenėn shqiptare ka qenė, pse jo, befasia mė e madhe pėr tė gjithė artdashėsit shqiptarė. Dhe ja tek ka mbėrritur, pas 16 vjetėsh larg nga skena, kėngėtarja e madhe…



Po nė kėtė festival (Tiranė), pas 16 vjetėsh, Nexhmija  kėndoi pėrsėri?

   Po! Mirėpo, emocionet janė tė mėdha, kėndova “play back”, d.m.th. bėjmė sikur kėndojmė. Kėshtu unė s'kam kėnduar kurrė, asnjėherė. E kam shumė tė rėndė. As nė televizion nuk kam pranuar ta bėj njė gjė tė tillė. Kjo do tė thotė hap e mbyll gojėn kot. Ky mua mė duket njė mashtrim pėr publikun, pavarėsisht se ajo ėshtė kėnga ime dhe teknika ka pėrparuar shumė., tha ajo, dhe kur e pyetėn se "Po sikur publiku do tė kėrkonte njė kėngė tė dytė" ajo u p/rgjigjė:

Me dhimbje, po s'do tė kishte kėngė tė dytė.

Duke parė gjithė kėtė vetmi dhe tėrheqje nga jeta mos ju ka trembur vdekja? - ishte
pyetja tjeter:

 - Aspak! Nuk kam kohė tė mendoj pėr tė. Pas gjithė atyre qė ndodhėn nė Kosovė askush nuk ka mė frikė nga vdekja. Dhe ju lutem njė pyetje tė tillė mos ia bėni asnjė kosovari.

                        
   E VEĒANT NĖ KARRIERĖN E SAJĖ

- Asgjė, me pėrjashtim tė udhėtimeve nė Shqipėri. Tė gjitha turnetė kanė qenė monotonė. Udhėtim, prova, koncert, hotel, gjumė dhe pėrsėri rrugė. Me Shqipėrinė ndryshon puna: takime, pėrqafime, puthje, lot, biseda pa fund, emocione. Ja ēdo tė kujtoj me njė kėngėtare qė tani ėshtė e madhe: 21 vjet mė parė, nė shtėpinė e Avni Mulės, Invėn e kam mbajtur nė prehėr, e sot, ajo vajzė e vogėl ėshtė njė nga kėngėtaret mė tė njohura nė botė. Pėrgjigjet ajo...



         
Nexhmija me djalin Leonardin dhe
       bashkėshortin kompoz. Rexho Mulliqi


                                      
L e x o:
    IMPRESIONE   

         ☼          
           


   


”Kam kėnduar 40 vjet e nuk e kam ditė si po kėndoj. Tash po e shohė se paskam kėnduar mirė”


                ♪  KRIJIMTARIA  ♪

Opusi i kėngėve tė Nexhmijes ishte shumė i gjėrė dhe ajo ka shkėlqyer nė tė gjitha zhanret. Shumė artdashės edhe sot e kujtojnė njė koncert tė Nexhmijes me ariet operistike tė Bethovenit, tė Puēinit, Verdit     tė pėrkthyera shqipė. Ėshtė pėr tė ardhur keq qė ky koncert nuk ėshtė regjistruar. Majat mė tė larta Nexhmija i arriti me
“Bareshėn”, nė komponim tė kompozitorit Rexho Mulliqit dhe nė tekst tė Rifat Kukajt. kėshtu mendojmė ne, ndėrsa ajo mendon ndryshe.

Nuk dihet sa kėngė ka incizuar, ngase nuk ka mbajtur shėnime. Por pėrafėrsisht Nexhmije Pagarusha ka njė repertoar prej 150 kėngėve te interpretuara.

“Kam mjaft kenge te incizuara per shpirtin tim. Ndoshta gjithmonė kam menduar, dhe ashtu mendoj pėrsėri se nuk kam bėrė ndonjė gjė tė madhe. Kam patur njė punė, kam kėnduar, kam udhėtuar dhe tash marr njė pension. Kėngėt e mia i do populli pasi ato janė kėngėt e tij. Pra, s'kam bėrė asgjė tė veēantė"


                     A K T R I M I



Qe nga viti 1967 Nexhmije Pagarusha luajti edhe nė disa filma e shfaqje, si:

 
   “Dasma e pėrgjakur”, 1967
 
   “Tre vete kapercejne malin”, 1981
 
   “E kafshoja terrin”, 1977
 
♀   “Lepuri me pesė kėmbė”,
 ♀
   “Fluturimi i Micakut”,
 
   “Daullet e tė ēmendurve”,
 
   "I ikuri". 1980
 
   "Vrasėsit bėjnė dasmė natėn",1997  etj.
 


Nė jetėn artistike Nexhmija mori shumė ēmime tė cilat ajo nuk mund t’i veēojė. Ne po e veēojmė ēmimin – titullin :
         “Kėngėtare e Shekullit “



Mė meritori qė nuk e la kėtė yll tė shuhet, po na e dhuroi tė gjithėve deri nė shkallė krenarie, ėshtė vet babai i sajė, mėsues Veseli.




      VENDIMI FATAL  PĖR TĖ LĖNĖ KARRIEREN PA MBUSHUR ENDE 50 VJEĒ

    E mbaj mend shumė mirė. Ka qenė viti 1984. Ishim nė Sarajevė me ansamblin "Shota". Po kėndoja nė skenė, kur papritmas m'u duk se mė iku zėri. Dritat u fikėn. Duartrokitjet u shuan dhe gjithė bota u pėrmbys. Nuk po u besoja veshėve tė mi. Po kėndoja apo jo? Lavdi Zotit, njė notė muzikore zėvendėsohej me njė tjetėr dhe kėnga mė nė fund mbaroi. Publiku, sipas kolegėve tė mi, paska duartrokitur fort, mirėpo unė qė nė atė ēast nuk e kisha mė vehten nė dorė. A e dini ēdo tė thotė kjo? Jo! As ju miku im, dhe askush tjetėr nuk mund ta kuptojė njė gjė tė tillė. Atė natė publiku duartrokiti Nexhmije Pagarushėn e viteve tė shkuara dhe jo atė qė vdiq. Ēka ndodhi atė natė nuk e di, por vendimi tashmė ishte marrė. Ai ishte i prerė, kategorik dhe pėrfundimtar. Tani jam 68 vjeēe, tepėr e moshuar pėr tė dalė nė skenė.
 
[ Nga intervista nė ALBANEWS Tetorė,2000]



      Foto me Flora Durmishin, Mars.2005


   CILIN KĖNGĖTARĖ-E DO TA VEĒONIT

-  E kam shumė tė vėshtirė tė rendit tė gjithė pasi ata janė shumė, Vaēe Zela, Fitnete Rexha, Mentor Xhemali, Ibrahim Tukiēi, Edit Mihali…o janė shumė, mos mė vini nė pozitė tė vėshtirė. Kur punoja nė fonotekėn e radio Prishtinės, nė vitet '50, fshehurazi dėgjoja kėngėtarėt shqiptarė. Nuk u besoja veshėve sesi mundet qė njė kėngėtar shqiptar tė kėndojė opera!

      "Nje Marilyn Monroe Shqipetare",
  E vetmja kengetare origjinale e gjenerates se re ,
Tha Nexhmije Pagarusha pėr ADELINA ISMAJLIN nė njė intervistė nė
gazwtėn "Koha Ditore".

"Ai futi fjalėn intelektuale nė kėngė."- Tha 
ajo pėr kėngėtarin ILIR SHAQIRI.



                               



Sot nė moshen 72 vjeqare ajo
beson se kėnga e mirfilltė do ta gjejė rrugėn e vet.

" Nuk e dijė nėse do tė vazhdojė tė kėndojė. Nuk ka kush tė kompozojė. Edhe unė nuk jam shumė e interesuar...pasi ēdo vrull kthehet nė lumin e vet ”

E THIRRĖN 

Bilbili i Kosovės,
Mbretėresha e
     Kenges Shqipe
,
Primadona e
     Melosit Popullorė,
► Ema Sumak
     Shqiptare,

► Madam Baterflaj, ► Fyti i Kristalte, etj.

Tė gjitha kėto epitete janė bėrė sinonim pėr emrin e Nexhmije Pagarushės dhe mbase tė gjithė kanė tė drejtė sepse tė gjithė gjejnė diēka tė veēantė nė zėrin e saj magjik.
Nuk pretendojmė
t’i themi tė gjitha nė njė intervistė, me hapėsirė tė kufizuar, kur bėhet fjalė pėr njė kolos siē ėshtė Nexhmija. Rėndėsia dhe vlera e veprės sė Nexhmijes ėshtė ēmuar e vlerėsuar nga kompetentėt dhe njohėsit e artit dhe kjo siē e dimė ėshtė bėrė nė superlativ.
Nexhmija dhe kėnga ishin njė, kėtu mbase e ka shpjegimin fakti se ajo as qė ka mbajtur ndonjė evidencė pėr koncertet as pėr kėngėt e kėnduara.


KU ISHTE NEXHMIJE PAGARUSHA GJAT LUFTĖS NĖ KOSOVĖ

  -  Nė Prishtinė, nė banesėn time, bashkė me vėllanė. Unė kam 4 vėllezėr dhe njė djalė me banim nė Zvicėr.   Nė Prishtinė gjatė kohės sė luftės, rreziku i vdekjes ka qenė i njėjtė, si nė shtėpi, ashtu edhe nė rrugė, nė tren, nė autobus, nė kufi e kudo. Nė se duhej tė vdisja, le tė vdisja nė shtėpi. Vėllait i thashė tė shkonte, mirėpo edhe ai vendosi tė rrijė me mua.

        E PYETEN ?
Sa ėshtė e pasur ajo...

-Ē'ka po thu bre?! E pasur! Me pėrjashtim tė dashurisė sė publikut dhe njė apartamenti tė thjeshtė 40 m2 s'kam asgjė tjetėr. Kam fituar qindra, mijėra e miliona duartrokitje. Jam e lumtur qė gėzoj respektin e njerėzve. Kjo ėshtė pasuria mė e madhe pėr njė njeri, pasi ju lutem, ē'vlerė do tė kishin dinarėt nėse mungon dashuria.




    KĖSHILLA PĖR KĖNGĖTARĖT Ė RINJĖ

-Ata s'kanė nevojė pėr kėshillat tona. Ata e dinė mirė se ē'duhet tė bėjnė. Nė qoftė se ne u themi se kjo bėhet kėshtu dhe jo kėshtu, kam pėrshtypjen se u prishim punė. Barometri mė i mirė pėr artistėt e rinj ėshtė publiku. Ai i do. Kjo do tė thotė se ata janė nė rrugė tė mbarė.

          
☼      ☼
Midis talentit dhe punės, unė do tė veēoja, Talentin,  kur s'ke talent puna s'vlen njė grosh, madje kthehet nė njė torturė tė vėrtetė. Nė art, talenti ėshtė i pari.
 


  ☼     AMANETI   

Nė kopertinėn e albumit tė fundit , tė kėngėtarit Ilir Shaqiri titulluar “Albumi i dashurisė” e qė deri tani ėshtė shitur me sukses, ka njė dedikim nga kėngėtarja e njohur Nexhmije Pagarusha, qė ai e evidenton edhe si njė respekt tė veēantė pėr kėngėtaren 72 vjeēare. Nė tė shkruhet:
“Atė natė qė tė vdes, jua lė amanet qė kėtė album tė ma lėshoni tek varri!
” .

   (Æ`'·.ø ~`'·.ø* M a l i *ø.·'“~ ø.·'“Æ)   
E drejta autoriale:
©ylimaly2005