|
การสำรวจตนเอง |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ผศ.วินัย เพชรช่วย |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
การสำรวจตนเอง หมายถึง การรับรู้สภาพการดำรงชีวิต ที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ว่าอยู่ในสภาวะที่กำลังเผชิญปัญหาอยู่หรือไม่ เช่น มีความลำบากกาย ลำบากใจ มีความสับสนวุ่นวายใจ หรือภาวะเครียด หรือความจำเป็นด้านใดบ้าง การพิจารณาสภาพปัญหา หรือความต้องการของตน มีประโยชน์ต่อการกำหนดลักษณะปัญหา หรือพฤติกรรมเป้าหมายในการพัฒนาตนต่อไป การรับรู้สภาวะแห่งตนในด้านต่างๆ จำเป็นต้องมีความถูกต้องชัดเจน ซึ่งได้จากการประเมินตนเองด้านต่างๆ ดังนี้ สุขภาพร่างกายพิจารณาว่ามีความสมบูรณ์เพียงใด อวัยวะทุกส่วนทำหน้าที่ประสานกัน ได้ดีมากน้อยเพียงใด ส่วนสูงและน้ำหนักเป็นไปตามมาตรฐาน เพศ วัย และเผ่าพันธุ์เพียงใด มีอาการไม่ปกติหรือโรคประจำตัวอะไรบ้าง การสำรวจร่างกายบางอย่าง ทำได้ด้วยตนเอง ในบางเรื่องต้องพึ่งพาผู้เชี่ยวชาญ เช่น แพทย์ตรวจสมดุลของระบบในร่างกาย และภูมิคุ้มกัน เป็นต้น กิริยาท่าทาง พิจารณาลักษณะการแสดงออกทางกาย ที่เหมาะสมหรือไม่เหมาะสม ท่าทางเป็นมิตร หรือไม่เป็นมิตรกับผู้อื่น ซึ่งมีส่วนเกี่ยวข้องกับสัมพันธภาพกับบุคคล และงานอาชีพ หรือกิจกรรมบางอย่าง การพิจารณากิริยาท่าทางของตน มีผลดีต่อการปรับปรุงตนให้เหมาะสมกับงาน หรือเลือกงานให้เหมาะสมกับลักษณะท่าทางของตนเองบุคลิกภาพโดยรวม พิจารณาว่าเป็นแบบใด เป็นคนเปิดเผยหรือเก็บตัว มีลักษณะผู้นำหรือผู้ตาม ชอบทำงานกับผู้อื่น หรือทำงานกับวัตถุสิ่งของ ชอบเสี่ยงหรือวิตกกังวล เป็นต้นสุขภาพจิตพิจารณาว่ามีความอดทนต่อปัญหา หรือความผิดหวังได้เพียงใด มีความคับข้องใจ หรือเบิกบานใจ เมื่อมีอุปสรรคหรือปัญหา ในชีวิตและการทำงาน แก้ปัญหาเชิงสร้างสรรค์หรือทำลาย แม้การประเมินสุขภาพจิต เป็นหน้าที่ของนักจิตวิทยา หรือจิตแพทย์ แต่ทุกคนอาจสังเกต และทำความเข้าใจตัวเองได้บ้างในระดับหนึ่ง อุปนิสัยใจคอ คือการประพฤติปฏิบัติ ที่กระทำซ้ำๆ ติดต่อกันมาเป็นเวลานาน มีทั้งที่เหมาะสมและไม่เหมาะสม เช่น ความละเอียดรอบคอบ ความสะเพร่า การตรงต่อเวลา การผัดวันประกันพรุ่ง ความขยันขันแข็ง ความเกียจคร้าน เป็นต้นการควบคุมตน คือ การมีวินัยในตนเอง มีความสามารถในการควบคุมตน ให้กระทำในสิ่งที่ต้องการตามเป้าหมาย ได้หรือไม่ ทำอะไรตามใจตนเอง หรือคล้อยตามผู้อื่นได้ง่าย จะแสดงถึงระดับความเข้มแข็งของจิตใจ ผู้ที่ควบคุมตนได้จะพัฒนาตนได้เสมอ
ความรู้ทั่วไปสามารถนำความรู้อ้างอิง มาประกอบการทำงาน หรือกิจการของตนได้มากเพียงใด แสวงหาความรู้จาก การอ่าน ฟัง พูดคุยกับคนอื่นเพียงใด หรือสามารถหาแหล่งความรู้ เพื่อเป็นประโยชน์แก่ชีวิตได้มากน้อยเพียงใด การตัดสินใจและการแก้ปัญหา ตัดสินใจเรื่องต่างๆ โดยใช้ข้อมูลอย่างรอบคอบ หรือวู่วามด้วยอารมณ์ แก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์หรือทำลายการบริหารเวลา กำหนดลำดับความสำคัญ และความเร่งด่วนของเรื่องที่ต้องทำ หรือตัดสินใจได้เหมาะสมเพียงใดความสามารถพิเศษ มีอะไรบ้างการวิเคราะห์จุดเด่น-จุดบกพร่อง เป็นการทำความเข้าใจผลการประเมินสภาพทางร่างกาย อารมณ์และจิตใจ สังคม สติปัญญา และความสามารถ จากการสำรวจตนเอง เพื่อจำแนกลักษณะทางบุคลิกภาพ หรือลักษณะนิสัยและพฤติกรรม ที่ส่งเสริมชีวิตที่ดี และลักษณะที่เป็นปัญหา หรืออาจเป็นอุปสรรคต่อการดำเนินชีวิต และการบรรลุเป้าหมายในชีวิต การวิเคราะห์จุดเด่น-จุดบกพร่อง จะทำให้สามารถกำหนดเป้าหมาย หรือทิศทางในการพัฒนาและปรับปรุงตน ว่าจะลดหรือหยุดพฤติกรรมเก่า ที่ไม่เหมาะสมทั้งหมดหรืออะไรบ้าง จะรักษาพฤติกรรมที่ดีอยู่แล้วไว้ และเสริมแต่งให้ชัดเจนมากขึ้นอย่างไร นอกจากนี้ยังช่วยให้เห็นแนวทาง ว่าจะสร้างหรือพัฒนาพฤติกรรมใหม่ ลักษณะใหม่ๆ อะไรขึ้นมาบ้าง การวิเคราะห์จุดเด่น-จุดบกพร่องนี้ นอกจากวิเคราะห์ด้วยตนเองแล้ว ควรให้บุคคลใกล้ชิดที่รู้จักตัวเราดี เป็นผู้วิเคราะห์ด้วย เพื่อจะได้ทราบว่าคนอื่นเขามองเราอย่างไร ตัวอย่าง
เอกสารอ้างอิง |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||